Hazel van Berkel winnaar 37PK Kick-Start Award 2025

Als eerste bezochten wij Hazel van Berkel. Kern van haar presentatie werd gevormd door een duiventil, die zij heeft opgekocht, afgebroken om het vervolgens te herbouwen in de academie. Zij bouwde de til om tot een sorteerkantoor voor duiveneieren. De in keramiek gevormde duiveneieren worden elke dag in een performance door haar gesorteerd en krijgen elk via een bepaald systeem een plek toegewezen in het academiegebouw. Vervolgens worden ze opgehaald door een bode, die elk ei brengt naar de toegewezen plek, om daar overhandigd te worden aan een aanwezige in de ruimte, zonder deze enige uitleg te verschaffen. Van Berkel heeft sympathie voor de duif, die eeuwenlang nuttig dienst heeft gedaan als verspreider van boodschappen, maar tegenwoordig door de mens vooral gezien wordt als last, als ongedierte. Haar oog voor het kleine, het ongeziene en soms onooglijke strekt zich verder uit in haar werk. Zo toont ze ons een reeks kleine zwart/wit tekeningen in inkt van door haar op straat gevonden pasfoto's. Ze hangen op een rijtje aan de muur in ware grootte. Een rij menselijke identiteiten, die eigenlijk niets met elkaar te maken hebben, behalve dat hun pasfoto's door de kunstenaar zijn gevonden en nagetekend. Ook maakte ze een publicatie van door haar gevonden notitiebriefjes. De briefjes (boodschappenlijstjes, overdenkingen, kattebelletjes) kunnen op trefwoorden worden opgezocht in de index. De onderlinge werken, maar ook hun onderlinge verbanden, tonen conceptueel sterk, maar zijn tegelijkertijd poëtisch, persoonlijk en bijzonder beeldend. Zij vormen een indrukwekkende installatie.

Noud Boogaard tast van de grenzen van de betekenis van ruimtes af. In de presentatieruimte – voorheen zijn atelier – plaatst hij op een sokkel een schaalmodel van datzelfde atelier. Het plezier van het maken spat er vanaf. Een minuscuul gereconstrueerd schaartje ligt op een tafel. Verfresten van schilderijen zijn zichtbaar op de muren en de vloer. Miniatuur verfpotjes prijken naast een kratje in een miniatuur stellingkast. Naast dit beeld staat een andere maquette. Deze toont een verhoorkamer, zoals wij die wel kennen uit politieseries: een camera om de verhoren te registreren, een tafel, twee stoelen. Op de tafel staat een maquette, die – een enkel detail daargelaten – de ruimte van de vorige maquette beschrijft: het atelier. Een maquette in een maquette. In een derde schaalmodel is een filmstudio te zien, precies zoals die zich elders in het academiegebouw bevindt. De ruimte is geheel zwart, behalve een green-screen. Op statieven staan lampen en camera's. Een laatste en vierde werk is een video, gepresenteerd op een monitor aan de muur. We zien de verhoorkamer uit de tweede maquette, waarin een man een andere man verhoort. Het is eigenlijk een kleine stap van het atelier naar de verhoorkamer, meent Noud Boogaard. Als kunstenaar ben je eigenlijk de ondervraagde en de ondervrager tegelijkertijd, er wordt continu verantwoording afgelegd. Net als in de kunst bestaan in de verhoorkamer steeds verschillende werkelijkheden en perspectieven naast elkaar. Opvallend is hoe sterk de werken onderling zijn, maar vooral hoe ze in elkaar grijpen, over elkaar buitelen en als slangen weer in de eigen staart bijten. De conceptuele coherentie van het geheel toont bijzonder sterk, en maakt ons nieuwsgierig naar de stappen die na de academie zullen volgen.

Roos Gerritsen bouwde een bijzonder uitgewogen installatie die zich richt op de complexe verhouding tussen de mens en het paard. Een groot videowerk toont ons in een enkel shot een paard, in een bijzondere uitsnede: we zien de bovenbenen van het paard en een deel van de romp. Het dier beweegt zich wat heen en weer. Alhoewel zichtbaar is dat het een paard betreft, geeft de ongewone uitsnede het beeld een abstracte lading. Heel anders van sfeer is een andere geprojecteerde video. In een langgerekte computeranimatie van een prairie-landschap, zoals we dat kennen uit westerns, kijkt de camera tussen twee paardenbenen door. In de verte in het verder desolate landschap staat een tempel, met paardenbenen als zuilen. Een surrealistisch beeld. Een derde element van de installatie bestaat uit een tafel met een blad net onder oog-hoogte, (schofthoogte?). Op het blad is met zand een landschap aangelegd dat duidelijk verwijst naar dat uit de animatie. Een desolaat prairie-landschap. In het midden van de tafel staat in het zand een 3D-print van de tempel uit de animatie. Hoog in de ruimte zien we een plankje met daarop een mini-paardje. Het enige paard in de ruimte dat in zijn geheel is te zien. Gerritsen wil in de installatie reflecteren op de complexe verhouding tussen het gedomesticeerde dier en de menselijke cultuur, door haar gevangen in het beeld van de tempel. Mooi is dat zij in deze presentatie steeds blijft beschouwen, en zich niet laat verleiden tot het beleren of veroordelen. Ze zoekt in de gelaagdheid van de verschillende media steeds de verschillende perspectieven. Om die perspectieven vervolgens naast elkaar te laten zien, in een uitgewogen installatie.

Beeke van Wingaarden toont ons een performatieve installatie van een onmogelijke, nutteloze en eindeloze handeling. Een door haar aangestuurde performer duwt nat zand in mallen, haalt een blok zand (dat al langzaam uit elkaar valt) uit een mal en legt het op een met de hand aangestuurde lopende band. Daar valt het na verloop van tijd vanaf, om vervolgens door ronddraaiende conservenblikjes naar boven te worden verplaatst, op een andere band terechtkomt die het weer in een emmer deponeert. De emmer wordt naar de tafel met mallen getransporteerd, waarna het hele proces weer opnieuw wordt opgestart. Alhoewel de installatie een bijzonder universele betekenis lijkt te willen blootleggen – als metafoor voor de eeuwige rondgang van ontstaan en verval – heeft Van Wingaarden ook persoonlijke affiniteit met zand als materiaal. Het hielp haar in een periode waarin ze zichzelf aanvoelde als onvast. Het besef dat uiteindelijk alle materie onvast is bood troost. Het zand, dat altijd weer uit elkaar valt, leek de ideale fysieke metafoor. Het is treffend om te zien hoe zij dit puur persoonlijke naar het veelomvattende weet te transponeren. Eerder bouwde ze muren van blokken geperst zand. Muren die onder hun eigen gewicht vervolgens weer uit elkaar vielen. In deze eindpresentatie aan de HKU concentreert zij zich echter op enkel het performatieve proces, dat volledig circulair is. Het handmatig rond bewegen van het zand in een soort eeuwige nutteloze rondgang. Niets is geautomatiseerd in het proces, en geheel in lijn hiervan is elke machinerie door haar zelf in elkaar gezet, met kettingen en raderen, aan elkaar geknoopte fietsbanden en in elkaar gelaste droogrekken. Ook tijdens de tentoonstellingsperiode blijft ze consequent: ze heeft een team van performers bijeen weten te brengen, zodat de installatie op alle openingstijden van de eindexamenexpositie bediend wordt.

Merlijn Toby tenslotte bouwde de installatie 'Psychic Sediment'. In het midden van de ruimte staat een 3,5 meter hoog beeld , dat zo uit een sciencefiction film lijkt te zijn weggelopen. De huid van het beeld lijkt organisch, alsof het decennialang op de zeebodem heeft gelegen en is aangetast door allerlei organismen en andere natuurverschijnselen. Uit de bovenkant van de sculptuur (het hoofd?) steken – in contrast met de organische huid – fluorescerend groene leidingen, die leiden naar een soort kasten, die 5G antennes blijken te zijn. Als de beschouwer dichterbij het werk komt, produceert het een onheilspellend gebrom. Het beeld lijkt te leven. Om dit centrale werk heen liggen kleinere werken, die een soortgelijke organische en verweerde huid hebben. Elk hebben ze een eigen karakter. Een doet denken aan een soort zeeanemoon, een ander aan een brokstuk van een neergestort ruimteschip. Aan de wand hangen twee tweedimensionale werken op aluminium. Het lijken wetenschappelijke scans te zijn, die het onzichtbare zichtbaar proberen te maken. Dit onzichtbare is voor Toby de kern van zijn werk. De wereld om ons heen is continu in beweging: we zijn omringd door processen, stralingen en golven, die continu in beweging zijn. Sommigen kunnen wij waarnemen, maar velen ook niet, terwijl wij er wel onderdeel van zijn. Juist die processen wil hij blootleggen. Alle technieken die hij heeft gebruikt om deze wonderlijke werken tot stand te brengen vindt hij zelf uit, al doende. In elk werk gaat hij weer nieuwe experimenten aan en ontdekt hij nieuwe processen, die weer leiden tot andere structuren, nieuwe constructies, een andere huid. De beelden ogen mysterieus, maar de kunstenaar mystificeert ze niet. Graag geeft hij uitleg over hoe een bepaald onderdeel is gemaakt en welke biologische of chemische processen er aan ten grondslag liggen. Juist daarin lijkt de grote kracht van de werken te liggen: de werken zijn betoverend, en tegelijkertijd zie je de illusie, de mensenhand die ze heeft gemaakt. Juist op dat snijvlak tussen werkelijkheid en betovering weet het werk bijzonder te overtuigen.

Conclusie

Wij hebben een enorme waardering voor de kwaliteit van de vijf presentaties van de kandidaten van de shortlist, en niet in het minst ook van de toelichtingen op hun werk. Alle vijf spraken zij helder over hun werk en alle ontmoetingen waren prettig en verschaften ons nieuwe inzichten.

Het mag klinken als een cliché, maar ook dit jaar was de keuze weer bijzonder moeilijk. Bij deze keuze hebben wij de kandidaten getoetst op meerdere criteria. Kwaliteit is daarbij van belang, maar ook de inpasbaarheid in het residencyprogramma én in het tentoonstellingsprogramma van 37PK spelen daarbij een grote rol. Na lang beraad hebben wij besloten Hazel van Berkel te verkiezen als DOC4 resident voor het jaar 2026. Wij hebben een enorme waardering voor haar oog voor het kleine en voor haar kwaliteiten om haar bevindingen te vertalen naar overtuigende werken en installaties. We hebben er alle vertrouwen in dat haar observaties gedurende de werkperiode zullen leiden tot nieuwe, krachtige werken. Haar werkperiode zal plaatsvinden in de periode januari – maart en de tentoonstelling aansluitend in april/mei van 2026. Zij zal daarbij door ons gekoppeld worden aan een door ons voorgedragen Haarlemse kunstenaar, die binnenkort verkozen zal worden.

Tenslotte willen wij alle kandidaten – ook die van de long list – danken voor hun aanmeldingen en presentaties. Wij wensen hun een bijzonder vruchtbare tijd na de academie.